Sprawdź odpowiedzi
Poziom 1
A
Powietrze to mieszanina jednorodna gazów. W której skład wchodzą: azot / tlen / tlenek węgla (IV) / gazy szlachetne / wodór / ozon / para wodna.
Gazy szlachetne występują w grupie 18 i są mało aktywne chemicznie.
Ich przykładami są np. hel / neon / argon / krypton / ksenon / radon
B
1.P 2.F 3.P 4.P 5.F 6.P 7.F 8.P 9.P 10.F 11.P 12.F
Poziom 2
A
A–2 B–3 C–5 D–6 E–4 F–7 G–1
B
MgO – tlenek magnezu
Al2O3 – tlenek glinu
PbO – tlenek ołowiu (II)
N2O – tlenek azotu (I)
tlenek chloru (VII) – Cl2O7
tlenek manganu (IV) – MnO2
tlenek fosforu (III) – P4O6
tlenek berylu – BeO
C
NaH – wodorek sodu
MgH2 – wodorek magnezu
AlH3 – wodorek glinu
H2S – siarkowodór
chlorowodór – HCl
wodorek litu – LiOH
jodowodór – HI
wodorek miedzi (II) – CuH2
Poziom 3
A
1. bezbarwne i bezwonne: powietrze, tlen, azot, gazy szlachetne, tlenek węgla (IV), wodór
2. dobrze rozpuszczalne w wodzie: tlenek węgla(IV)
3. ma najmniejszą gęstość: wodór
4. mają gęstość większą od gęstości powietrza: tlen, tlenek węgla (IV), np. radon, ksenon
5. podtrzymują spalanie: tlen
B
1. tlen:
– do uzyskiwania wysokiej temperatury
– jako jeden ze składników mieszanin gazowych wypełniających, którzy używają alpiniści
– w medycynie i ratownictwie
– składnik paliwa w pojazdach kosmicznych
2. azot:
– dezynfekcja
– bielenie materiałów, produkcja barwników
– do udrażniania naczyń krwionośnych w medycynie
– (w stanie gazowym) stosuje się go do ochrony środków spożywczych przed utlenieniem
– (w stanie ciekłym) służy do mrożenia np. organów, krwi
– używa się go do poduszek samochodowych
– składnik nawozów sztucznych
– w materiałach wybuchowych
3. gazy szlachetne:
– napełnianie lamp jarzeniowych (hel, neon)
– żarówki o dużej mocy (argon, krypton)
– laserów (hel, neon, ksenon)
– fotograficznych lamp błyskowych (ksenon)
Dokładne zastosowanie gazów szlachetnych znajdziesz w notatce 4.4 Azot i gazy szlachetne
4. tlenek węgla (IV):
– w szklarniach w celu przyspieszenia fotosyntezy
– produkcja napojów gazowanych
– dłuższa świeżości produktom spożywczym, usuwanie tłuszczu z np. chipsów
– produkcja środków piorących
– suchy lód (dwutlenek węgla w temp. -80°C) do chłodzenia
– gaszenia pożarów
5. wodór:
– produkcja amoniaku (NH3) – podstawa nawozów sztucznych
– składnik paliwa rakietowego
– utwardzanie ciekłych tłuszczów roślinnych
Poprawna odpowiedź powinna zawierać:
– podanie, po 1 zastosowaniu dla każdego gazu / grupy gazów.
Poziom 4
A
1. Otrzymywanie tlenku sodu: 4Na + O2 → 2Na2O
2. Otrzymywanie tlenku glinu: 4Al + 3O2 → 2Al2O3
3. Otrzymywanie tlenku siarki (IV): S + O2 → SO2
4. Otrzymywanie tlenku azotu (V): 2NO2 + 5O2 → 2N2O5
B
1. Otrzymywanie wodorku potasu: 2K + H2 → 2KH
2. Otrzymywanie wodorku wapnia: Ca + H2 → CaH2
3. Otrzymywanie bromowodoru: H2 + Br2 → 2HBr(g) HBr(g) → HBr(aq) [pod wpływem wody]
4. Otrzymywanie amoniaku: N2 + 3H2 → 2NH3
Poziom 5
A
1. wypełnia lampy jarzeniowe, jest składnikiem produkcji żarówek przemysłowych, świeci na jasnofioletowo.
Symbol gazu: Ar – argon
2. służy do chłodzenia np. reaktorów jądrowych, ale również wypełnia lampy jarzeniowe.
Symbol gazu: He – hel
3. wypełnia lampy neonowe, stosowany jako mieszanina gazowa w laserach
Symbol gazu: Ne – neon
B
Przykładowa odpowiedź:
Charakterystycznym objawem, który towarzyszy spalaniu pierwiastków chemicznych w tlenie, jest pojawienie się płomienia. Jego kolor zależy od pierwiastka (np. magnez spala się jasnym płomieniem, a siarka – jasnoniebieskim).
Poprawna odpowiedź powinna zawierać:
– podanie, charakterystycznego objawu podczas spalania pierwiastków w tlenie
Poziom 6
A
Przykładowa odpowiedź:
Metoda pozwalająca na wykrycie tlenu:
By wykryć, czy w danym związku chemicznym jest tlen lub zidentyfikować gaz należy wprowadzić żarzące się łuczywko. Gdy tlące łuczywko znajdujące się w probówce z gazem zacznie się gwałtownie płonąć, można stwierdzić, że to tlen.
Metoda pozwalająca na wykrycie tlenku węgla (IV):
Tlenek węgla (IV) można wykryć poprzez wydychanie tego gazu z płuc przez rurkę do zlewki z wodą wapienną. Pod wpływem tlenku węgla(IV), woda wapienna zmętnieje.
Metoda pozwalająca na wykrycie wodoru:
By wykryć, czy w danym związku chemicznym jest wodór należy zbliżyć do wylotu probówki żarzące się łuczywko. Gdy usłyszymy charakterystyczne „pyknięcie” – głośny wybuch oznacza, że tym gazem jest wodór.
Poprawna odpowiedź powinna zawierać:
– opis, metody pozwalająca wykryć podane gazy
B
Przykładowa odpowiedź:
Kwaśne deszcze – tlenki siarki i azotu (kwasotwórcze) łączą się z parą wodną. Związki te wraz z deszczem, mgłą i śniegiem opadają na ziemię jako kwaśne opady i powodują szkody w środowisku jako kwasy.
Dziura ozonowa – przestrzeń do której docierają promienie UV – warstwa ozonowa została zredukowana. (Ozon w naturalny sposób powstaje na wysokości 20-40 km nad ziemią, tworząc tzw. warstwę ozonową.)
Poprawna odpowiedź powinna zawierać:
– wyjaśnienie, czym są kwaśne deszcze
– wyjaśnienie, czym jest dziura ozonowa
Poziom 7
A
Przykładowa odpowiedź:
Zanieczyszczenie powietrza to szkodliwe związki chemiczne, substancje znajdujące się w powietrzu. Są wynikiem działalności człowieka lub wynikiem naturalnych procesów.
Zanieczyszczenia powietrza występują w formie: stałej, ciekłej i gazowej. Źródła zanieczyszczeń powietrza, to: dym tytoniowy, przemysł paliw, rolnictwo, hodowla zwierząt, środki transportu, kotłownie miejskie, elektrociepłownie. Do naturalnych źródeł zanieczyszczeń należą np. pożary pól, wybuchy wulkanów, wietrzenie chemiczne skał.
W skład ciał stałych, które przyczyniają się do zanieczyszczeń powietrza, wchodzą: pyły, tlenki metali ciężkich – rtęci, ołowiu i sadza.
Cieczy: mgła, związki chemiczne rozpuszczalne w wodzie, które są transportowane w powietrzu.
Gazy: opary, ozon, tlenki węgla, tlenki azotu, tlenek siarki(IV).
Poprawna odpowiedź powinna zawierać:
– wyjaśnienie, czym jest zanieczyszczenie powietrza
–wymienienie, składu związków chemicznych, które tworzą zanieczyszczenia powietrza
B
Przykładowa odpowiedź:
zakładanie filtrów odpylających na kominach / recykling freonów znajdujących się w lodówkach / ograniczanie emisji spalin – stosowanie paliw ze źródeł odnawialnych, / zmniejszenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery ziemskiej / sadzenie drzew.
Poprawna odpowiedź powinna zawierać:
– wymienienie 3 sposobów, aby zapobiegać zanieczyszczenia powietrza
Poziom 8
A
1. Równanie reakcji – wykrywanie tlenku węgla (IV): Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 + H2O
2. Równanie reakcji – otrzymywanie tlenku siarki (VI): 2SO2 + O2 → 2SO3 [pod wpływem katalizatora]
B
